انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طريق كارگزاران انجام مي‌شود. این کارگزاران که در انجام معاملات نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند، دارای مجوز کارگزاری از سازمان و عضو بورس هستند. همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبي انتخاب نماید.

افتتاح حساب يا دريافت كد معاملاتي

از آن‌جا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سیستم رایانه‌ای و براساس کد خریدار و فروشنده انجام مي‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد منحصر به خود باشند تا کارگزار بتواند براساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای 8 کاراکتری است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار  از جمله کد ملی وی و به صورت ترکیبی از حرف و عدد تعیین می‌شود. این کد در واقع از سه حرف اول نام خانوادگی و یک عدد تصادفي، تشکیل شده است. کد معاملاتی سرمایه‌گذار منحصر به فرد است و هر سرمایه‌گذار یک کد معاملاتی دارد. دريافت كد معاملاتي از طريق كارگزار و با ارائه مدارك شناسايي( كپي شناسنامه و شماره ملي) و فقط براي يك‌بار انجام مي‌شود.

تکمیل فرم سفارش خرید يا فروش

در این فرم اطلاعات مورد نیاز اعم از مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قيمت اوراق بهادار، چگونگي پرداخت يا دريافت وجه قید می‌شود. تعيين قيمت اوراق بهادار با مشتري است و مشتري مي‌تواند تقاضاي خريد يا فروش اوراق بهادار را در قيمت مشخصي تقاضا كند يا اينكه تعين قيمت را به كارگزار و شرايط بازار واگذار كند.

ورود سفارش به سامانه معاملاتي

پس از دريافت سفارش خريد يا فروش، كارگزار سفارش‌هاي دريافتي را با حفظ نوبت وارد سامانه معاملات مي‌كند. اولویت‌بندی درخواست‌ها در صف تقاضای خرید(فروش) سهام ابتدا براساس قیمت‌های پیشنهادی خرید(فروش) صورت می‌گیرد و از بالاترین(پايين‌ترين) تا پایین‌ترین(بالاترين) قیمت اولویت‌بندی می‌شوند. به عبارت دیگر در صف تقاضای خرید(فروش) سهام، اولویت با سفارش‌هایی است که قیمت پیشنهادی بالاتری(پايين‌تري) دارند. در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی خرید(فروش) در دو یا چند سفارش یکسان باشند صف تقاضا(عرضه) براساس زمان ورود سفارش خرید(فروش) به سامانه معاملات اولویت‌بندی می‌شود و سفارشی که زودتر از دیگر سفارش‌ها وارد سامانه معاملات شده باشد از اولویت برخوردار است.

انجام معامله

در سامانة معاملات صف تقاضا و سفارش‌های خرید در مقابل صف عرضه یا سفارش‌های فروش قرار می‌گیرد و در صورتی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش برابر شوند، معامله به‌طور خودکار توسط سیستم رایانه‌ای انجام می‌شود و سفارش‌ها از صف عرضه و تقاضا حذف می‌شوند.

سازوكار معاملات

سامانه معاملاتي بورس تهران يك سيستم كاملا مكانيزه مبتني بر سفارش است. به عبارت ديگر سفارش‌هاي خريد و فروش اوراق بهادار كه از طرف مشتريان به كارگزار داده شده است، توسط كارگزار وارد سامانه معاملاتي مي شود و بر پايه اولويت قيمت و زمان در صف خريد يا فروش قرار مي‌گيرد. بر اساس اولويت قيمت، يك سفارش خريد(فروش) اوراق بهادار با بيشترين(كمترين) قيمت در ابتداي صف خريد(فروش) قرار مي‌گيرد. بر اساس اولويت زمان، سفارشي‌ كه زودتر وارد سامانه معاملات شود جلوتر از سفارش هم قيمت خود قرار مي‌گيرد.

معامله هنگامي انجام مي‌شود كه سفارشهاي خريد و فروش قيمت يكسان داشته باشند، اين سازوكار بسيار شبيه به معامله از طريق حراج است. چون كارگزاران مي‌توانند با اطلاح قيمت سفارش‌هاي وارد شده، جاي خود را در صف تغيير دهند يا با ارائه قيمتي معادل قيمت پيشنهادي از طرف كارگزار مقابل، اقدام به انجام معامله كنند.

پس از انجام معامله، اطلاعات انجام معامله براي تسويه و پاياپاي به شركت سپرده ‌گذاري مركزي اوراق بهادار و كارگزار خريدار يا فروشنده ارسال مي‌شود. اطلاعات مربوط به معاملات از جمله، قيمت، ارزش و تعداد اوراق بهادار معامله شده ، از طريق سايت بورس تهران و همچنين نمايشگرهاي موجود در تالارها به اطلاع سهامداران مي‌رسد.

دامنه نوسان روزانه

دامنه نوسان روزانه قيمت سهام در بورس تهران 4 درصد درصد تعيين شده است و از اين‌رو قيمت سهام يك شركت در يك روز حداكثر 4 درصد نسبت به قيمت پاياني روز قبل افزايش يا كاهش مي‌يابد. دامنه نوسان قيمت مانع از نوسانات شديد قيمت‌ها و تلاطم بازار مي‌شود.

بازارها، تابلوها و انواع اوراق بهادار

پذيرش و معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در قالب سه تابلو و بازار اوراق مشاركت انجام مي‌شود:

1. بازار اول شامل تابلوهای اصلي و فرعی، سهام و حق تقدم شركت‌هاي پذيرفته شده در تابلوي اصلي

2. بازار دوم،  سهام و حق تقدم شركت‌هاي پذيرفته شده در تابلوي فرعي

3. بازار اوراق مشاركت شركتي و دولتي

تابلوي فرعي مكاني براي پذيرش و فعاليت شركت‌هاي كوچك و درحال رشد است. شركت‌هاي كوچكي كه توانايي برآورده كردن شرايط پذيرش تابلوي اصلي را ندارند در اين تابلو پذيرفته مي‌شوند و به آن‌ها فرصت داده مي‌شود با تامين مالي و رشد فعاليت‌ها به تابلوي اصلي ارتقاء يابند.

ساعت انجام معامله

معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهاي تعطيل عمومي، از ساعت 9 تا 12 و در يك نشست معاملاتي و از طريق تالارهاي معاملات انجام مي شود. معاملات اوراق بهادار فقط از طريق سامانه معاملات بورس كه يك سيستم كاملا مكانيزه است، قابل انجام است و داراندگان اوراق بهادار نمي توانند خارج از سامانه معاملاتي اقدام به خريد و فروش اوراق بهادار كنند و معاملات بايد به لزوم از طريق كارگزاران و طي نشست معاملاتي انجام شود.

در حال حاضر علاوه بر تالار حافظ كه تالار اصلي معاملات است، تالارهاي ديگري توسط بورس يا شركت‌هاي كارگزاري در شهرهاي ديگر داير شده‌اند كه سهامداران مي توانند با مراجعه به آنان از تسهيلات مستقر در اين تالارها از جمله سيستم‌هاي نمايش‌گر قيمت و سفارش‌ها، بروشورهاي اطلاع‌رساني و دوره‌هاي آموزشي پيش‌بيني شده استفاده كنند.

ياداوري مي شود كه خريد و فروش اوراق بهادار مستلزم حضور سهامداران در تالارها نيست و سهامداران مي‌توانند از طريق مراجعه به دفاتر شركت‌هاي كارگزاري براي خريد و فروش اوراق بهادار اقدام كنند.

تسويه و پاياپاي

شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه، مسوول تسويه و پاياپاي معاملات اوراق بهادار و همچنين ثبت و سپرده‌گذاري اوراق بهادار است. پس از انجام معامله در بورس و به‌طور معمول در پایان نشست معاملاتی، اطلاعات براي پاياپاي اوراق و همچنين تطبيق با اطلاعات سهامداري ثبت‌شده در سیستم و برای اطيمنان از وجود سهامدار، صحت اطلاعات سهامداري ثبت‌شده (نام، مقدار سهام....)، كفايت موجودي اوراق سهامدار براي تسويه معامله و همچنین مسدود نبودن موجودي سهامدار (وثيقه، رهن و...)، به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال مي‌شود. سپرده گذاري با تعيين خالص تعهدات اعضاي خود(كارگزاران) در روز دوم پس از انجام معامله يعني T+ 2، گزارش تسويه را تهيه مي‌كند. به عبارت ديگر در اين مرحله، خالص تعهدات كارگزاران در مورد وجوه و اوراق بهادار تعيين و به آنان ابلاغ مي‌شود.

انتقال مالکیت اوراق بهادار از فروشنده به خریدار(در مقابل انتقال وجوه از خریدار به فروشنده)، آخرین مرحله از فرآیندهای پس از انجام معامله به شمار می‌رود. پس از تطبیق اطلاعات و تعیین خالص تعهدات اعضاء در مرحله پایاپای اوراق(T+ 2)، اوراق بهادار در روز تسویه(T +3)، به صورت غیرفیزیکی(Book Entry) از حساب فروشنده اوراق بهادار به حساب خریدار منتقل می‌شود. شركت سپرده‌گذاري در كنار انتقال غير فيزيكي اوراق بهادار، اقدام به چاپ گواهي‌ سپرده‌گذاري و نقل انتقال سهام، معادل سهام خريداري شده براي خريدار و مانده سهام(در صورت وجود) براي مشتري فروشنده مي‌كند.

تسويه وجوه هم از طريق انتقال وجوه كه دقيقاً معادل خالص ارزش اوراق بهادار معامله‌شده است، بين حساب تسویه كارگزاري و حساب تسويه سپرده‌گذاری مرکزی نزد بانك تسويه انجام مي‌شود. بانک تسویه، بانکی است که توسط سپرده‌گذاری مرکزی انتخاب می‌شود و مسوولیت نگهداری حساب نقد اعضاء و تسویه وجوه را بر عهده می‌گیرد. تسويه وجوه بين مشتري و كارگزار نيز از طريق كارگزار انجام مي‌شود. به عبارت ديگر در حالت فعلي تسويه اوراق در سطح مشتري و با جابجايي اوراق بهادار در حساب‌هاي مشتريان و تسويه وجوه در سطح كارگزارن انجام مي‌شود و شركت سپرده‌گذاري در اين ارتباط با مشتريان در ارتباط نيست.

البته با نصب نرم افزار جديد سپرده‌گذاري و غير كاغذي شدن كامل(Dematerialized) عمليات پس از معامله، ديگر گواهي فيزيكي براي نشان دادن مالكيت دارندگان منتشر نخواهد شد و دارايي سهامداران به صورت غير فيزيكي در حساب‌شان ثبت خواهد شد.

شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار يك شركت سهامي عام است كه بر پايه قانون بازار اوراق بهادار تشكيل شده است و بانك‌ها، شركت‌هاي كارگزاري و سازمان بورس و اوراق بهادار سهامداران اصلي آن هستند.

كارمزد معاملات سهام

مشتريان براي معاملات سهام، كارمزدهاي زير را پرداخت خواهند كرد:

كارمزد كارگزاران :

4 در هزار (4/0 درصد) ارزش معاملات تا سقف 100 ميليون ريال كه توسط هم فروشنده و هم خريدار پرداخت مي‌شود.

كارمزد بورس :

8 در ده هزار (08/0درصد) ارزش معامله تا سقف 200 ميليون ريال كه 60 درصد توسط فروشنده و 40 درصد توسط خريدار پرداخت مي‌شود.

كارمزد حق نظارت سازمان :

8 در ده هزار (08/0 درصد) ارزش معامله تا سقف 200 ميليون ريال كه 60 درصد توسط فروشنده و 40 درصد توسط خريدار پرداخت مي‌شود.

كارمزد شركت سپرده‌گذاري( كارمزد تسويه) :

5/2 در ده هزار (025/0 درصد) ارزش معامله تا سقف 200 ميليون ريال كه 60 درصد توسط فروشنده و 40 درصد توسط خريدار پرداخت مي‌شود.

کارمزد شرکت فناوری

3 در ده هزار (03/0درصد) ارزش معامله تا سقف 200 ميليون ريال كه 60 درصد توسط فروشنده و 40 درصد توسط خريدار پرداخت مي‌شود.

ماليات نقل و انتقال :

5 در هزار (5/0 درصد) ارزش معامله كه توسط فروشنده پرداخت خواهد شد. غير از ماليات ياد شده سهامداران ماليات ديگري نخواهند پرداخت.

کارمزدی که خریدار باید به حساب شرکت کارگزاری واریز نماید برابر است با

مبلغ پرداختی به حساب شرکت کارگزاری در قبال خرید= 1.00486 *ارزش خرید

کارمزدی که شرکت کارگزاری به حساب فروشنده، از محل فروش سهام پرداخت خواهد کردبرابر است با

مبلغ پرداختی به مشتری پس از کسر کارمزد و مالیات = 0.98971 * ارزش فروش

2- كارمزد معاملات آتی

كارمزد كارگزاران :

4 در هزار (4/ 0درصد) ارزش معاملات تا سقف 100 ميليون ريال كه توسط هم فروشنده و هم خريدار پرداخت مي‌شود.

كارمزد بورس :

چهل و هشت در صد هزار (048/0 درصد) ارزش قرارداد توسط فروشنده و سی و دو در صد هزار (032/0درصد) ارزش قرارداد توسط خریدار

كارمزد سپرده گذاری :

چهل و هشت در صد هزار (048/0درصد) ارزش قرارداد توسط فروشنده و سی و دو در صد هزار (032/0درصد) ارزش قرارداد توسط خریدار

كارمزد تسویه و تحویل(سپرده گذاری) :

پنج در هزار ارزش قراداد بر حسب قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی

 

 نویسنگان: رضا منصوریان، رقیه نعمت زاده

دوستان گلم هنر نهم را از نظر علمی و فنی واصول و نحوه ارائه مطلب چگونه ارزیابی می کنید؟؟ خوشحال می شیم نظراتتون رو درمورد مدیریت مطالب بیان کنید. بی شک پیشنهادات شما خوانندی عزیز مورد استفاده ما در ارائه مطالب بعدی خواهد بود و لذا پیشا پیش از انتقادات و پیشنهاد های (نظرات) شما عزیزان تشکر می کنیم. محمد فاضل شوکتی

نظرات شما عزیزان:

تاريخ : جمعه 17 خرداد 1392برچسب:اقتصاد,